ԿԱՃԱՌ

ԳԻՏԱԿԱՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ

I, 2019

Երաշխավորվել է տպագրության ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի գիտակրթական միջազգային կենտրոնի գիտական խորհրդի կողմից:
 

ՀՏԴ 538.48+538.954

ՍԵՐԳԵՅ ՆԻԿՈՂՈՍՅԱՆ

Ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու

ԵՐՋԱՆԻԿ ԶԱՐԳԱՐՅԱՆ

Ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու

ԱԼԲԵՐՏ  ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր

 

ԿԱՐՃԱՏԵՎ ՋԵՐՄԱՄՇԱԿՄԱՄԲ ՀԱՐՈՒՑՎԱԾ  ԷԼԵՏՐԱՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՐԿԱՐԱՏԵՎ ԾԵՐԱՑԱԾ YBa₂Cu₃O_X  ԲԱՐՁՐ ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆԱՅԻՆ ԳԵՐՀԱՂՈՐԴԻՉՆԵՐՈՒՄ

Համառոտագիր

Ջերմաստիճանային (77-290)Կ տիրույթում ուսումնասիրվել է սինթեզումից հետո 30 տարի սենյակային պայմաններում պահված բազմաբյուրեղային YBa₂Cu₃O_x նմուշների էլետրատրանսպորտային բնութագրերը՝ կախված հետագա ջերմամշակման ռեժիմներից: Ստացվել են հետևյալ հիմնական արդյունքները.

1. Ջերմամշակումից հետո  մինչև սենյակային ջերմաստիճան նմուշի արագ սառեցման դեպքում ցածր ջերմաստիճանային տիրույթում դիտվում է տեսակարար դիմադրության և գերհաղորդչային (ԳՀ) անցման լայնության աճ, որն ուղեկցվում է անցման կրիտիկական T_c ջերմաստիճանի նվազմամբ: Սակայն ջերմաստիճանից գծային կախվածության տիրույթում դանդաղ սառեցված նմուշի տեսակարար դիմադրությունը սկզբնական վիճակի համեմատությամբ աստիճանաբար նվազում է:
2. Հետազոտվող նմուշներում առանձնանում է մի ջերմաստիճան T^p>>T_c, որից ցածր նմուշում հաստատվում է փսևդոգոտիական ռեժիմ, որը բնութագրվում է  տեսակարար դիմադրության գծային կախվածությունից էականորեն տարբերվող շեղումով: Փսևդոգոտիական ռեժիմի առաջացման ջերմաստիճանը` T^p, նմուշի սառեցման արագությունից կախված, նվազում է անհամեմատ ավելի արագ, քան T_c-ն:
3. Նախնական, դանդաղ և արագ սառեցված նմուշներում ջերմաստիճանների T>T^p տիրույթում տեսակարար դիմադրությունը փոփոխվում է գծայնորեն, սակայն առաջին և երկրորդ դեպքում այն դրսևորում է մետաղական, իսկ երրորդ դեպքում՝ կիսահաղորդչային վարքագիծ: Բացի այդ, վերջին դեպքում գհ անցման սկզբին նախորդող նեղ ջերմաստիճանային տիրույթում դիտվել է քվազիմետաղական վարքագիծ: 

Այս արդյունքները որակապես մեկնաբանվում են նմուշների տարածական ցանցի Cu-O շղթաներում և հարթություններում նախապես առկա և ջերմամշակման հետևանքով առաջացած նոր կառուցվածքային արատների միկրոսկոպիկ մակարդակով անհամասեռ բաշխման մոդելի սահմաններում:

Հանգուցային բառեր և արտահայտություններ բարձր ջերմաստիճանային YBa₂Cu₃O_x գերհաղոդիչ (ԲՋԳՀ), գերհաղորդչային (ԳՀ) անցում, ԳՀ անցման կրիտիկական ջերմաստիճան (Τ_C), փսևդոգոտի (ՓԳ)

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 05.02.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., ընդունվել է տպագրության 08.05.2019թ.:

---

ԱՐԱՄ  ՇԱՀԻՆՅԱՆ

ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս

ԱՐՄԵՆ ՊՈՂՈՍՅԱՆ

ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր

ՏԻԳՐԱՆ  ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

կենսաֆիզիկայի և կենսաինֆորմատիկայի մագիստրոս

ԱՑԵՏԻԼԽՈԼԻՆԵՍՏԵՐԱԶԻ ԴՈԿԻՆԳ

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒՄ

Ալցհեյմերի հիվանդության (AD) դեմ պայքարը, ինչպես նաև աշխարհում նյարդային համակարգի վրա ազդող թունաքիմիկատների օգտագործման տեմպի աճը մեզ ստիպում են ավելի սերտորեն ուսումնասիրել կենտրոնական նյարդային համա­կարգում ազդանշաների առաջացման և դադարեցման մեխանիզմները: Մեխանիզմ­ների մեջ ներգրավված ամենակարևոր ֆերմենտներից մեկը ացետիլխոլինեստերազն (AChE) է:

 AChE-ը կամ հիդրոլազը սպիտակուց է, որը միանալով ացետիլխոլինին (ACh)` նյարդային ազդակի հաղորդչին  հիդրոլիզի է ենթարկում  դադարեցնելով ազդանշան հաղորդումը:

Դոկինգ մեթոդը հնարավորություն է տալիս կանխատեսել նոր, դեռ չստեղծված միացությունների հատկությունները և արդյունավետությունը օպտիմալացնելով նոր դեղորայքի  և  կենսաբանական  ակտիվ  միացությունների ստեղծումն ու նախագծումը:

Այս աշխատանքում, օգտագործելով Autodock ծրագրաին փաթեթը, ստացել ենք ACh-ի օպտիմալ կոնֆորմացիոն տարածական դիրքը AChE-ի ակտիվ կենտրոնում կոմպլեքս առաջացնելուց անմիջապես առաջ, ինչպես նաև կոմպլեքսի ազատ էներգիան (-5.3 կկալ/մոլ):

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 04.03.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., ընդունվել է տպագրության 17.04.2019թ.:

---

ՀՏԴ 637.1;619:614

ԴԱ­ՎԻԹ ՊԻ­ՊՈՅԱՆ

սնն­դա­գի­տու­թյան դոկ­տոր (Ի­տա­լիա)

 ՄԵ­ԼԻ­ՆԵ ԲԵԳ­ԼԱՐՅԱՆ

­տեխ­նի­կա­կան գի­տու­թյուն­նե­րի թեկ­նա­ծու

ՍՏԵԼ­ԼԱ Ս­ՏԵ­ՓԱՆՅԱՆ 

ՀՀ ԳԱԱ ԳԿՄԿ բնա­պահ­պա­նու­թյուն և բնօգ­տա­գոր­ծում ամ­բիոնի մա­գիստ­րանտ

ՀՀ­-Ո­ՒՄ ԱՐ­ՏԱԴՐ­ՎԱԾ ՄԵՂ­ՐՈՒՄ ՆԻ­ԿԵ­ԼԻ
ՆԵ­ՐԱԶ­ԴԵ­ՑՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱ­ՀԱ­ՏՈՒՄ

Համառոտագիր

Աշ­խա­տան­քի նպա­տակն է՝ գնա­հա­տել մեղ­րի սպառ­ման մի­ջո­ցով նի­կե­լի նե­րազ­դե­ցու­թյամբ պայ­մա­նա­վոր­ված ոչ քաղց­կե­ղա­ծին և քաղց­կե­ղա­ծին ռիս­կը: Ստաց­ված ար­դյունք­նե­րը թույլ են տա­լիս եզ­րա­կաց­նել, որ մեղ­րի սպառ­ման մի­ջո­ցով նի­կե­լի օրա­կան ըն­դու­նու­մը չի գե­րա­զան­ցում սահ­ման­ված օրա­կան տա­նե­լի չա­փա­քա­նա­կը: Այ­նու­ա­մե­նայ­նիվ, ու­սում­նա­սիր­ված մեղ­րի սպառ­ման դեպ­քում առ­կա է նի­կե­լի քրո­նիկ նե­րազ­դե­ցու­թյամբ պայ­մա­նա­վոր­ված քաղց­կե­ղա­ծին ռիսկ:

­Հան­գու­ցային բա­ռեր և ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ՝ մեղր, օրա­կան սպա­ռում, տա­նե­լի չա­փա­քա­նակ, նե­րազ­դե­ցու­թյուն, ռիսկ

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 22.02.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., ընդունվել է տպագրության 16.04.2019թ.:

---

ՀՏԴ 621.38

ԺՈ­ԶԵՖ ՓԱ­ՆՈՍՅԱՆ

­Ֆի­զի­կա­մա­թե­մա­տի­կա­կան գի­տու­թյուն­նե­րի դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր

­
ԲԱՐՁՐ ՏԵԽ­ՆՈ­ԼՈ­ԳԻԱՆԵ­ՐԻ  ԿԻ­ՐԱՌ­ՄԱՄԲ ՖՈ­ՏՈ­ՎՈԼ­ՏԱՅԻՆ
ԱՐԴՅՈՒ­ՆԱ­ՎԵՏ ՄՈ­ԴՈՒ­ԼԻ ՊԱՏ­ՐԱՍ­ՏՈՒՄ

­ Համառոտագիր

­Վե­րա­կանգ­նող էներ­գե­տի­կայի աղ­բյուր­նե­րը (ՎԷԱ) հան­դի­սա­նում էին
20-րդ դա­րի վեր­ջի էներ­գե­տի­կայի ամե­նա­շատ քն­նարկ­վող և ար­դիական թե­ման, քա­նի որ բնակ­չու­թյան մեկ շն­չին ընկ­նող էլեկտ­րաէ­ներ­գիայի ար­տադրու­թյու­նով  էր որո­շում  երկ­րի տն­տե­սու­թյան զար­գաց­ման հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը: 20-րդ դա­րում հիմ­նա­կա­նում օգ­տա­գործ­վեց ավան­դա­կան մե­թոդ­նե­րով հա­նածո ած­խաջ­րա­ծին­նե­րի այր­ման ար­դյուն­քում ար­տադր­վող էլեկտ­րաէ­ներ­գիան, որն աղ­տո­տեց մո­լո­րա­կի շր­ջո­լոր­տն իր ար­տա­նե­տում­նե­րով և թա­փոն­նե­րով:

Եր­կիր մո­լո­րա­կի հա­մար ար­ևային  էներ­գիան  էներ­գիայի ամե­նա­տա­րած­ված և ամե­նահ­զոր աղ­բյու­րն է, որը միար­ժա­մա­նակ շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րի էկո­լո­գիական տե­սան­կյու­նից ամե­նա­մա­քուր և հայտ­նի պար­բե­րու­թյամբ վե­րա­կանգն­վողն է, իսկ ՎԷ­Ա-նե­րի մեջ վեր­ջին տաս­նամյակ­նե­րում ամե­նա­մեծ աճ ցու­ցա­բե­րել է  ֆո­տո­վոլ­տային էլեկտ­րա­կան էներ­գիան (Ֆ­ՎԷ): Հետ­ևա­բար՝ ՖՎԷ­-այի ար­դյու­նա­վետ մարտ­կոց­նե­րի և մո­դուլ­նե­րի նոր մշակում­նե­րն ան­հրա­ժեշտ են ինչ­պես հա­մաշ­խար­հային տն­տե­սու­թյան, այն­պես էլ ՀՀ­-ի հա­մար, որ­տեղ էներ­գիայի այս սար­քե­րի նոր գի­տա­տեխ­նի­կա­կան մշա­կում­նե­րը դար­ձել են առաջ­նային նպա­տակ, առա­վել ևս, երբ դրանց մշակում­նե­րը կա­տար­վում են նա­նո­տեխ­նո­լո­գիականն  մե­թոդ­նե­րով, որը կոչ­վում է բարձր տեխ­նո­լո­գիա: 21-րդ դա­րի 30-40­-ա­կան թվա­կան­նե­րին սպաս­վող էներ­գե­տիկ ճգ­նա­ժա­մը մեղ­մաց­նե­լու հա­մար ան­հրա­ժեշտ է ավե­լի մեծ ար­դյու­նա­վե­տու­թյուն  ապա­հով­վող ֆո­տոէ­լեկտ­րա­կան սար­քե­րի ներդր­մամբ լու­ծել ար­ևային էներ­գե­տի­կայի հա­մա­տա­րած կի­րա­ռումև երկ­րի վրա, որը հնարա­վոր է ինչ­պես Si­-ային ար­ևային ֆո­տո­մո­դուլ­նե­րի ար­դյու­նա­վետ կի­րառ­մամբ, այն­պես էլ բա­րակ թա­ղան­թային կի­սա­հա­ղորդ­չային մո­դուլ­նե­րի, որոնց ֆո­տոզ­գա­յու­նու­թյան տի­րույ­թը ընդ­գր­կում է Ար­ևի սպեկտ­րի հնա­րա­վոր առա­վե­լա­գույն մա­սը: ՖՎԷ­-ային սար­քե­րի ար­տադ­րու­թյու­նը և կի­րա­ռու­մը ապա­հո­վե­լու հա­մար այս աշ­խա­տան­քում նկա­րագր­ված է սի­լի­ցիու­մային բյու­րեղ­նե­րի հի­ման վրա ար­դյու­նա­վետ, նոր ար­ևային ֆո­տո­տար­րե­րի պատ­րաստ­ման տեխ­նո­լո­գիա և այն իրա­կա­նաց­նող տեխ­նո­լո­գիական սարք: Այ­սօր­վա հա­մաշ­խար­հային տեխ­նի­կայի ար­տադ­րու­թյու­նը հիմն­ված է լե­գիր­ված սի­լի­ցիու­մային բյու­րեղ­նե­րի օգ­տա­գործ­ման վրա, որի պատ­րաս­տու­մը վա­ղուց մշակ­ված  և լավ հե­տա­զոտ­ված է: Այդ պատ­ճա­ռով էլ սի­լի­ցիու­մային ֆո­տո­տար­րե­րի պատ­րաստ­ման հա­մար այս­տեղ նույն­պես վերց­վել է լե­գիր­ված կամ n-p պո­տեն­ցիալային ար­գելք ու­նե­ցող սի­լի­ցու­մային բյու­րե­ղը, որի մա­կեր­ևույ­թին ստեղծ­վել են նա­նո­կա­ռուց­ված­քային ած­խած­նային տար­բեր թա­ղանթ­ներ կեր­պա­փո­խի­չի ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը և ան­խա­փան աշ­խա­տան­քի տևո­ղու­թյու­նը զգա­լի մե­ծաց­նե­լու հա­մար: Մշակ­ված բարձր տեխ­նո­լո­գիանե­րի կի­րա­ռու­մը հնա­րա­վո­րու­թյուն է տվել այս տար­րե­րի ար­տադ­րու­թյու­նը կազ­մա­կեր­պել նաև ՀՀ­-ու­մ՝ ներ­մու­ծե­լով միայն լե­գիր­ված սի­լի­ցիու­մային կի­սա­հա­ղոր­դիչ­ներ: Մշակ­վել է նաև ֆո­տո­վոլ­տային էլեկտ­րա­կան մո­դու­լի պատ­րաստ­ման նոր տեխ­նո­լո­գիա, որ­տեղ չեն օգ­տա­գործ­վում ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը փոք­րաց­նող կպ­չու­նակ պո­լի­մե­րային թա­ղանթ­ներ, այլ օգ­տա­գործ­վում են մե­տա­ղյա ալյու­մի­նային թա­ղանթ­նե­րի փն­ջեր ՖՎԷ­-այի ջեր­մաս­տի­ճա­նը կար­գա­վո­րե­լու նպա­տա­կով:

Երկ­րի էներ­գե­տի­կայի այս­պի­սի ար­մա­տա­կան փո­փո­խու­թյան հա­մար
10-20 տա­րի­ն շատ կարճ ժա­մա­նակահատված է, և այդ պատ­ճա­ռով ինչ­պես ՀՀ­-ու­մ ՖՎԷ­-այի, այն­պես էլ հա­մաշ­խար­հային ներդր­մա­նը հաս­նե­լու հա­մար ան­հրա­ժեշտ է ներդնել մեծ ֆի­նանս­ներ, եռանդ և նվի­րում:

­Հան­գու­ցային բա­ռեր և ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ՝ Si­-ային ֆո­տոէ­լեկտ­րա­կան ար­դյու­նա­վետ տար­րե­րի և մո­դու­լի ար­տադ­րու­թյուն, բարձր տեխ­նո­լո­գիաներ, նա­նո­կա­ռուց­ված­քային ած­խած­նային թա­ղանթ­ներ, ալյու­մի­նե թա­ղանթ­ներ, ֆո­տո­մո­դու­լի ջեր­մաս­տի­ճա­նի կար­գա­վո­րում:

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 31.01.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., ընդունվել է տպագրության 30.04.2019թ.:

---

ՀՏԴ 008+321.7(479.25)

ՄԱ­ՆՈՒԿ  ՀԱ­ՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

­փի­լի­սո­փա­յու­թյան գի­տու­թյուն­նե­րի դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր

­
ՀԻ­ՎԱՆԴ  ՀԱ­ՍԱ­ՐԱ­ԿՈՒԹՅՈՒՆ.
ԱԽ­ՏՈ­ՐՈ­ՇՈՒ­ՄԻՑ ԴԵ­ՊԻ ԱՌՈՂ­ՋԱՑ­ՄԱՆ ՌԱԶ­ՄԱ­ՎԱ­ՐՈՒԹՅՈՒՆ

­Հա­մա­ռո­տա­գիր

­Հոդ­վա­ծը նվիր­ված է հայ հա­սա­րա­կու­թյան հա­մա­կար­գային օտար­ման հայե­ցա­կար­գային վեր­լու­ծու­թյա­նը: Բա­ցա­հայտ­ված է այն ան­վի­ճե­լի իրո­ղու­թյու­նը, որ նա­խորդ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի օրոք քա­ղա­քա­կան օտար­վա­ծու­թյան տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը տա­րած­վել էին ոչ միայն գոր­ծա­դիր, օրենս­դիր և դա­տա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի, այլ նաև հիմ­նա­կան կու­սակ­ցու­թյուն­նե­րի, հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի վրա, այդ թվում՝ հիմ­նա­կան տն­տե­սա­կան ինս­տի­տուտ­նե­րի և բիզ­նե­սի վրա: Դրանց հաղ­թա­հար­ման հա­մար հե­ղի­նա­կը մշա­կել և առա­ջադ­րել է Հա­յաս­տա­նի վե­րար­դիակա­նաց­ման կամ, որ նույնն է, առող­ջաց­ման նոր տրա­մա­բա­նու­թյուն կամ նա­խա­գիծ: Այ­սինքն` Հա­յաս­տա­նի վե­րար­դիակա­նաց­ման ազ­գային-ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան մո­դել, որն ամ­բող­ջո­վին կողմ­նո­րոշ­ված է դե­պի հայ­րե­նա­սի­րու­թյան, ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյան և սո­ցիալա­կան ար­դա­րու­թյան ար­ժեք­նե­րը, մատ­նան­շում է դրանց հաս­տատ­ման գոր­ծում Հա­յաս­տա­նի նոր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի կար­ևոր դե­րա­կա­տա­րու­թյու­նը: Մո­դե­լի կեն­սա­գոր­ծու­մը նա­խա­տե­սում է հայ հա­սա­րա­կու­թյան առող­ջաց­մանն ուղղ­ված մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի մի ողջ հա­մա­կարգ:

­Հան­գու­ցային բա­ռեր և ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ`   օտա­րում, սո­ցիալա­կան ար­դա­րու­թյուն, պե­տա­կան կա­ռա­վար­ման գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն, ուղ­ղա­ձիգ շար­ժու­նու­թյուն, մե­րի­տոկ­րա­տիա, մաս­նակ­ցային ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյուն, ներազ­գային երկ­խո­սու­թյուն

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 04.02.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., ընդունվել է տպագրության 17.04.2019թ.:

---

ՀՏԴ 050(479.75)

ՏԻԳ­ՐԱՆ ԶԱՐ­ԳԱՐՅԱՆ

­տեխ­նի­կա­կան գի­տու­թյուն­նե­րի թեկ­նա­ծու

­ՀԱՅ­ԿԱ­ՆՈՒՇ ՂԱ­ԶԱՐՅԱՆ

­
ՀԱՅ ՊԱՐ­ԲԵ­ՐԱ­ԿԱՆ ՄԱ­ՄՈՒ­ԼԻ ՄԱ­ՏԵ­ՆԱ­ԳԻ­ՏՈՒԹՅՈՒՆ­ՆԵ­ՐԻ
ՎԻ­ՃԱ­ԿԱԳ­ՐԱ­ԿԱՆ ՏԵ­ՂԵ­ԿԱՏ­ՎԱ­ԿԱՆ ՇՏԵ­ՄԱ­ՐԱ­ՆԸ

­ Համառոտագիր

­Հայ պար­բե­րա­կան մա­մու­լի հա­մա­հա­վաք մա­տե­նա­գի­տա­կան ցան­կե­րը հա­րուստ տե­ղե­կատ­վա­կան շտե­մա­րան­ներ են, որ­տեղ ներ­կա­յաց­ված են սկզբնա­վո­րու­մից (1794թ.) ի վեր լույս տե­սած պար­բե­րա­կան հրա­տա­րա­կու­թյուն­նե­րը՝ մա­տե­նա­գի­տա­կան ման­րա­մասն նկա­րագ­րու­թյամբ, պահ­ման վայ­րով, հա­ճախ պար­բե­րա­կա­նի պատ­կե­րով և, որ ամե­նա­կար­ևորն է, տե­ղե­կատ­վա­կան-վի­ճա­կագ­րա­կան բա­ղադ­րի­չով: Հա­մա­հա­վաք մա­տե­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի օժան­դակ ցան­կե­րի հի­ման վրա հնա­րա­վոր է ար­տա­ծել վի­ճա­կագ­րա­կան տե­ղե­կու­թյուն­ներ պար­բե­րա­կան հրա­տա­րա­կու­թյուն­նե­րի քա­նակ­նե­րի մա­սին՝ աշ­խար­հի տար­բեր երկր­նե­րում, քա­ղաք­նե­րում, որո­շա­կի ժա­մա­նա­կաշր­ջան­նե­րում և այլ կտր­վածք­նե­րով: Հա­մա­հա­վաք ցան­կե­րում տվյալ­ներ կան նաև նույն պար­բե­րա­կա­նի՝ քա­ղա­քից քա­ղաք, երկ­րից եր­կիր, աշ­խար­հա­մա­սից աշխար­հա­մաս տե­ղա­շար­ժե­րի մա­սին՝ պայ­մա­նա­վոր­ված պատ­մա­քա­ղա­քա­կան, ժո­ղովր­դագ­րա­կան և այլ պատ­ճառ­նե­րով: Ժա­մա­նա­կա­կից տե­ղե­կատ­վա­կան նո­րա­գույն տեխ­նո­լո­գիանե­րի ծրագ­րային հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը գե­րազանց պայ­ման­ներ են ստեղ­ծում արագ, որա­կյալ, ար­ժա­նա­հա­վատ ու բազ­մա­դաշտ տե­ղե­կատ­վու­թյուն ստա­նա­լու պար­բե­րա­կան հրա­տա­րա­կու­թյուն­նե­րի մա­սին:

Հան­գու­ցային բա­ռեր և ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ՝ հայ մա­մու­լի մա­տե­նա­գի­տու­թյուն, էլեկտ­րո­նային շտե­մա­րան­ներ, մա­մու­լի թվայ­նա­ցում, վի­ճա­կագ­րու­թյուն­

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 04.03.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., հանձնվել է տպագրության 17.04.2019թ.:

---

ԱՐՄԵՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆ

սոցիոլոգիական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր

ՍՅՈՒԶԱՆՆԱ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

ԵՊՀ սոցիոլոգիայի ֆակուլտետի հայցորդ

ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ  ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՆԵՐԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՎԱՐՔԱԳԾԻ ԿԱՐԵՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

Այս գիտական ​​հոդվածում հեղինակները դիտարկում են երիտասարդների աշխա­տան­քային վարքագծի կարևորության հետ կապված փաստական ​​խնդիրը, որը վերա­բերում է ոչ միայն ռուսական, այլ նաև հայկական գիտական ​​իրականությանը: Հեղինակները ապա­հովում են էմպիրիկ տվյալներ, որոնք հստակ ցույց են տալիս, որ աշխատան­քային վարքի արժեքները մշտապես փոփոխվում են:

Ամփոփելով հեղինակները հանգել են եզրակացության, որ ժամանակակից երիտա­սարդ­ները լավ գիտակցում են հասարակության կարիքները և, մասնավորապես, տնտեսական միջավայրի պահանջները:

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 20.03.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., հանձնվել է տպագրության 30.04.2019թ.:

---

­ՆԱ­ԴԵԺ­ԴԱ ՊՈԿ­ՐՈՎՍ­ԿԱ

­սո­ցիոլո­գիական գի­տու­թյուն­նե­րի դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր­

ԱՐ­ԴԻԱԿԱ­ՆԱՑ­ՄԱՆ ՍՈ­ՑԻՈԼՈ­ԳԻԱԿԱՆ ՎԵՐ­ԼՈՒ­ԾՈՒԹՅՈՒ­ՆԸ՝
ՈՐ­ՊԵՍ ԻՆ­ՏԵ­ԼԵԿ­ՏՈ­ՒԱԼ ՆԵ­ՐՈՒ­ԺԻ
ԶԱՐ­ԳԱՑ­ՄԱՆ ԳՈՐ­ԾՈՆ­

Ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը հո­վա­նա­վո­րել է ՀՌԱՀ-ն՝ թիվ 16-29-12965 / 18 հե­տա­զո­տա­կան ծրագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րում­:

Երկ­րի ին­տե­լեկ­տու­ալ նե­րու­ժը ներ­կա­յումս դի­տարկ­վում է նախ­ևա­ռաջ տն­տե­սա­գի­տու­թյան շր­ջա­նակ­նե­րում: Ին­տե­լեկ­տո­ւալ նե­րու­ժի սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րն ուղղ­ված են մարդ­կային ռե­սուր­սի օգ­տա­գործ­ման հնա­րա­վո­րու­թյա­նը՝ գի­տե­լի­քի հա­մընդ­հա­նուր տն­տե­սու­թյան մեջ երկ­րի դե­րի բարձ­րաց­ման հա­մար: Ին­տե­լեկ­տու­ալ նե­րու­ժի զար­գաց­ման վրա ին­դուստ­րիալի­զա­ցիայի և հե­տին­դուստ­րիալի­զա­ցիայի, ուր­բա­նի­զա­ցիայի և վե­րազ­գայ­նաց­ման ազ­դե­ցու­թյան սո­ցիոլո­գիական վեր­լու­ծու­թյու­նը շեշ­տը դնում է հա­սա­րա­կա­կան այն գոր­ծըն­թաց­նե­րի և կա­ռուց­վածք­նե­րի վրա, որոնք ան­հրա­ժեշտ են ին­տե­լեկ­տու­ալ նե­րու­ժի ար­դյու­նա­վետ ձևա­վոր­ման հա­մար՝ սկ­սած ին­տե­լեկ­տո­ւալ գոր­ծու­նեու­թյան գոր­ծըն­թաց­նե­րի կազ­մա­կեր­պու­մից, դրան­ցում մարդ­կային ռե­սուր­սի ներգ­րա­վու­մից, մինչև ին­տե­լեկ­տու­ալ սե­փա­կա­նու­թյան իրա­վունք­նե­րի գրանց­ման հա­մա­կար­գեր, ար­տո­նագ­րե­րի և ին­տե­լեկ­տու­ալ սե­փա­կա­նու­թյան ձևա­կան այլ իրա­վունք­նե­րի շու­կայի ձևա­վո­րում: Մարդ­կային ռե­սուր­սի սո­ցիոլո­գիական հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րը թույլ չեն տա­լիս բա­վա­րար չա­փով հաս­կա­նալ երկ­րի ին­տե­լեկ­տուալ նե­րու­ժի զար­գաց­ման վրա սո­ցիալա­կան գոր­ծոն­նե­րի և կա­ռու­ցա­կար­գե­րի ազ­դե­ցու­թյան կար­գա­վո­րու­մը և ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը: Այս կա­պակ­ցու­թյամբ հոդ­վա­ծում փորձ է ար­վում հիմ­նա­վո­րե­լու սո­ցիոլո­գիական ար­դիակա­նաց­ված մո­տեց­ման կի­րա­ռու­մը՝ հա­սա­րա­կու­թյան ին­տե­լեկ­տու­ալ նե­րու­ժի զար­գաց­ման գոր­ծըն­թաց­նե­րի և մի­տում­նե­րի ըն­կալ­ման տե­սա­կե­տից: Ին­տե­լեկ­տո­ւալ նե­րու­ժի վեր­լու­ծու­թյան և գնա­հատ­ման ոլոր­տում ժա­մա­նա­կա­կից տե­սա­հայե­ցա­կար­գային հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի ոչ բա­վա­րար մա­կար­դակի պատճառը այն է, որ մաս­նա­վո­րա­պես նման հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի մեծ մա­սը կա­տա­րում է տն­տե­սա­գի­տու­թյու­նը, որի շր­ջա­նակ­նե­րում, ան­գամ հաշ­վի առ­նե­լով տն­տե­սա­գի­տու­թյան ինս­տի­տու­ցիոնալ ուղ­ղու­թյու­նը, չի հա­ջող­վում լիար­ժեք կեր­պով պար­զել ին­տե­լեկ­տու­ալ նե­րու­ժի ձևա­վոր­ման և զար­գաց­ման կա­ռու­ցա­կար­գե­րը և գոր­ծոն­նե­րը: Ին­տե­լեկ­տու­ալ նե­րու­ժի կրող­նե­րն ան­հատ­ներն են, ընդ որում՝ ան­հատ­նե­րի ներգ­րավ­ման և պահ­պան­ման ար­ժե­քային նոր­մա­տիվ կար­գա­վո­րու­մը չի կա­րող իրա­կա­նաց­վել միայն տն­տե­սա­գի­տա­կան գոր­ծոն­նե­րի հի­ման վրա, ին­չը նշում են իրենք՝ տն­տե­սա­գետ­նե­րը՝ փոր­ձե­լով տնտե­սա­գի­տա­կան սո­ցիոլո­գիայի շր­ջա­նակ­նե­րում ու­սում­նա­սի­րել ին­տե­լեկ­տու­ալ նե­րու­ժի զար­գաց­ման հիմ­նա­րար սկզ­բունք­նե­րը՝ որ­պես հա­սա­րա­կու­թյան կար­ևո­րա­գույն բնու­թագ­իր:

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 02.04.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., հանձնվել է տպագրության 03.05.2019թ.:

---

ԼՈՐԵՆՑՈ ՉԵՐՈՒԲԻՆԻ

Սբ. Կաթրինսի (Կանադա) Բրոքի համալսարանի պրոֆեսոր

ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՊՐԱԿՏԻԿԱ ԵՎ ԿՐԹԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ. ՏԵՂԱԲՆԱԿ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻՆ ՆԵՏՎԱԾ  ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐԸ ԵՎ ՆՐԱՆՑ ՀԱՋՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Տեղաբնակ ուսանողների ակադեմիական հաջողությունները հատկապես մտահո­գիչ են Օնտարիոյում (Կանադա), Միացյալ Նահանգներում և այլուր։ Համաձայն Կանադայի Օնտա­րիո նահանգում կրթության նախարարության քաղաքականության (OME) 2007թ-ի  փաս­տա­թղթի, Օնտարիոյի առաջին բնիկների՝ մետիսների և ինուիտ­ների կրթության քաղաքականության շրջանակներում անդրադարձ կատարվեց հան­րային կրթության մեջ տեղաբնակների և ոչ տեղաբնակների ձեռքբերումների բացին։ Շրջանա­­կը մատնանշում է, որ տեղաբնակ ուսանողները նախապատվությունը տա­լիս են իմացաբանական կրթությանը:

Այս ուսումնասիրությունը մեկնաբանում է Հյուսիսային Օնտարիոյի հանրային ֆինան­սավորվող դպրոցների տեղաբնակ ուսանողների ընկալումները և փորձառու­թյուն­­ները՝ Օնտարիոյի կրթության նախարարության քաղաքականության շրջանակ­ների նպատակների համատեքստում: Երկարաժամկետ որակական ուսումնասիրու­թյան արդյունքները ներառում է երկու հարթություն «Դպրոցներ՝ որպես սոցիալակա­նաց­ման տարածքներ» և «Դպրոցներ սկզբունքային գործողություններով և փոփոխու­թյու­նով»: Հոդվածում լուսաբանվում է տեղաբնակ ուսանողների ներուժը, որը նախ աճում է իրենց անհատական և կոլեկտիվ ինքնության պատկերացումներում և հետո լու­ծում հանրային կրթության հետ կապված խնդիրներ: Ուսումնասիրության արդյունք­ները ցույց են տալիս, որ որոշ տեղաբնիկ ուսանողներ բախվում են դպրո­ցա­կան պրակտիկայի և հարաբերությունների գործընթացում տարբեր անարդարու­թյունների, միաժամանակ գտնելով, որ շատ սահմանափակ հնարավորություններ ունեն փոփոխություններ կատարելու համար։

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 20.03.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., հանձնվել է տպագրության 17.04.2019թ.:

---

ՀՏԴ 616

Ա­ՐԱՅԻԿ ՖԻՐՅԱՆ

Խ. Աբո­վյա­նի ան­վան հայ­կա­կան պե­տա­կան ման­կա­վար­ժա­կան հա­մալ­սա­րան,
հայ­ցորդ­

ԱՐ­ՑԱ­ԽԱ­ՀԱՅՈՒԹՅԱՆ ԱԶ­ԳԱՅԻՆ ԻՆՔ­ՆԱ­ԳԻ­ՏԱԿ­ՑՈՒԹՅԱՆ

­ՍՈ­ՑԻԱԼ-ՀՈ­ԳԵ­ԲԱ­ՆԱ­ԿԱՆ ՆԿԱ­ՐԱ­ԳԻ­ՐԸ

­Հա­մա­ռո­տա­գիր

­Հոդ­վա­ծում ներ­կա­յաց­ված է ար­ցա­խա­հա­յու­թյան ազ­գային ինք­նա­գի­տակ­ցու­թյան սո­ցիալ-հո­գե­բա­նա­կան նկա­րա­գի­րը: Քն­նարկ­վում են որոշ գրա­վոր վկա­յու­թյուն­ներ, որոնք նկա­րագ­րում են ազ­գային ինք­նա­գի­տակ­ցու­թյան առանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րը: Ներ­կա­յաց­ված են Ար­ցա­խի հիմ­նախնդ­րի ներ­կա վի­ճա­կի վե­րա­բե­րյալ ներ­պե­տա­կան և մի­ջազ­գային պատ­կե­րա­ցում­նե­րի դի­նա­մի­կան և այդ պատ­կե­րա­ցում­նե­րի ազ­դե­ցու­թյու­նը ար­ցա­խա­հա­յու­թյան ազգային ինք­նա­գի­տակ­ցու­թյան զար­գաց­ման վրա: Դի­տարկ­վում են նաև ազգային ինք­նա­գի­տակ­ցու­թյան դրս­ևոր­ման որոշ գոր­ծոն­նե­րը ներ­կայիս ար­ցախյան հա­սա­րա­կու­թյու­նում:  

Հան­գու­ցային բա­ռեր և ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ՝ ազ­գային ինք­նա­գի­տակ­ցու­թյուն, նույ­նա­կա­նու­թյուն, կոն­սո­լի­դա­ցիա, սո­ցիալա­կան պա­հանջ­մունք­

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 25.01.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., հանձնվել է տպագրության 23.04.2019թ.:

---

ՕԼԳԱ ՉՈՒՊՐԻՍ

իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր

ՎԱՐՉԱԿԱՆ –ԴԵԼԻԿՏԱՅԻՆ ՍԱՆԿՑԱՎՈՐՎԱԾ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲԵԼԱՌՈՒՍԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱԶԱՏԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ

Իրավական պետությունում վարչական պատժի նշանակությունը ոչ միայն պատժիչ գործառույթ իրականացնելն է, այլև իրավաբանական անձանց և մարդու իրավունքների ճանաչման, պահպանման և պաշտպանության երաշխավոր լի­նելը:

Հասարակության և պետության, նաև անհատի շահերի ներդաշնակության և ռացիոնալ համադրության հասնելու նպատակով՝ օրենսդիրը իրավունքի բովանդա­կության հասկացության սահմանման հետ միասին նախատեսում է վարչական պատիժներ, ինչպես նաև այդ պատիժների սահմանափակումների սահմանները:

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 12.03.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., հանձնվել է տպագրության 17.04.2019թ.:

---

ՀՏԴ 37

ԳԱՅԱՆԵ ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Կենսաբանական գիտությունների թեկնածու

ԱՆԱՀԻՏ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ

Կենսաբանական գիտությունների թեկնածու

ԲԱՑ ԱԳՐԱՐԱՅԻՆ ԴՊՐՈՑԻ ՄՈԴԵԼԻ ՆԵՐՄՈՒԾՈՒՄԸ՝ ՈՐՊԵՍ ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ, ԷԹՆՈՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ  ԴՐՍԵՎՈՐՄԱՆ ՁԵՎ

Համառոտագիր

Հոդվածը միտված է գյուղական համայնքներում կրթության որակի և հեղինակության բարձրացմանը: Այն բացահայտում է բաց ագրարային դպրոցի մոդելի  համակարգային բաղադրիչները: Մոդելը հնարավորություն է ստեղծում ազգային մշակութային ավանդույթներն ու արժեքները պահպանել և փոխանցել սերունդներին գյուղական համայնքներում: Միևնույն ժամանակ կապ է հաստատվում ավագ և կրտսեր սերունդների միջև՝ հնարավորություն ստեղծելով միմյանց փոխանցելու գիտելիքները և հմտությունները՝ ապահո­վելով կրթություն ողջ կյանքի ընթացքում: Հոդվածը համահունչ է նաև ՄԱԿ-ի Կայուն զարգացման Օրակարգ 2030 փաստաթղթում ներառված կայուն զարգացման 17 նպատակներին:

«Բաց ագրարային դպրոցի» առաքելության իրականացման համար հստակեցվել են նպատակները, խնդիրները, ռեսուրսները, մեթոդները, գործառույթները  և արդյունքները:

Հանգուցային բառեր և արտահայտություններ՝ գյուղական համայնք, էթնո-մշակութային սովորույթներ, բաց ագրարային դպրոցի մոդել, կրթություն ողջ կյանքի ընթացքում, ագրոբիզնես

Հոդվածը ներկայացվել է տպագրության 27.03.2019թ., ուղարկվել է գրախոսության 10.04.2019թ., հանձնվել է տպագրության 17.04.2019թ.:

---